Bunkier "Krysia".

Nazwa była zdrobnieniem słowa: kryjówka. Schron mieszczący 40 osób mieścił się pod szklarnią w ogrodzie Mieczysława Wolskiego przy Grójeckiej 81 (obecnie 77). Wyposażony był w piętrowe prycze, stoły, kuchenkę, doprowadzona była woda. Potrzeby fizjologiczne załatwiono do wiader, które każdego wieczora opróżniali dwaj młodzi ludzie. Janusz Wysocki - siostrzeniec Wolskiego i Szymon - jeden z ukrywających się. Żeby uzasadnić duże codzienne duże zakupy żywności dla ukrywających się Żydów, Wolski otworzył sklep spożywczy.
Taki obraz sytuacji przekazała Orna Jagur (Irena Grodzińska), która, wraz z mężem, ukrywała się w "Krysi" przez 8 miesięcy. Opisała to wydanej nakładem OFICYNY BIBLIOFILÓW w 1997 roku, książce.
Mieczysław Wolski był - według niej - niezwykłym człowiekiem, o odwadze graniczącej z brawurą. Pewnego dnia pracująca w ogrodzie kobieta usłyszała wydobywające się spod ziemi głosy i w panice  zaczęła rozgłaszać, iż w szklarni straszy - Robotnicy nie mieli pojęcia o istnieniu "Krysi". Wolski, który wobec poważnej i realnej groźby dekonspiracji miał prawo "wymówić" ukrywającym się Żydom schronienie, rozwiązał problem inaczej: zaprosił znajomego policjanta, smakosza pieczarek na wódeczkę i następnie - na oczach wszystkich pracujących w ogrodzie robotników - zabrał go do szklarni, by sobie sam nazbierał ulubionych grzybków. Warunkiem powodzenia ryzykownej akcji była oczywiście martwa cisza, panująca w schronie - rzecz niełatwa do osiągnięcia, przy czterdziestu osobach, małych dzieciach i jednej prawie głuchej kobiecie, która zwykle krzyczała, by usłyszeć samą siebie. A jednak się udało...
Każdego wieczora Wolski odwiedzał swoich "lokatorów" przynosząc wieści ze świata - słuchał radia, co podczas okupacji było zagrożone karą śmierci - i z Warszawy - miał  bowiem kontakty z podziemiem.
Życie w schronie toczyło się w nocy, gdy w ogrodzie nikt nie pracował. Kilkoro małych dzieci w wieku 4-10 lat wiedziało, że mają być cicho. Gdy w zabawie zapominały się i zaczynały hałasować, straszono je - wspomina Orna Jagur - nie Babą Jagą, tylko Niemcami, którzy przyjdą i wszystkich zabiją. W efekcie tych upomnień dzieciaki chętnie bawiły się w "Napad Niemców na schron".
Napad rzeczywiście nastąpił. 7. marca 1944 roku Niemcy wpadli do ogrodu, kierując się prosto do szklarni. O ukrywanych pod nią Żydach poinformował ich niejaki Jan Łakiński. Matka Wolskiego, która była świadkiem wydarzeń, opowiedziała autorce, iż Wolski, zdając sobie sprawę z beznadziejności swego położenia, starał się wytłumaczyć gestapowcom, iż tylko on wiedział o schronie. Nie udało mu się jednak uratować siostrzeńca Janusza, ktory akurat był w kryjówce. Obydwaj zostali rozstrzelani wraz z ukrywanymi Żydami.

Orna Jagur wspomina jeszcze, iż podczas wieczornych rozmów Mieczysław Wolski snuł fantazje. Gdy skończy się wojna i Niemcy zostaną pobici, wszyscy mieszkańcy "Krysi" wyjdą na słońce i zaczną żyć jak wolni ludzie. A on będzie sławny, bo przeciwstawił się Niemcom i uratował czterdziestu ludzi od śmierci. Schron pozostanie zabytkiem i ostrzeżeniem na przyszłość - odwiedzać go będą nie tylko Polacy i Żydzi, ale turyści z całego świata.
Tymi wizjami przywracał ukrywającym się Żydom poczucie własnej wartości i godności ludzkiej. Zarażał optymizmem.


Obecna tablica z enigmatycznym tekstem, wciśnięta w zaułek między domem Kultury "OKO" a dawnym "Pewexem" (dziś "Szmateksem"), w żaden sposób nie spełnia tej wizji. Wygląda trochę jak umieszczona przez pomyłkę i na odczepnego. Nie widać też śladów bytności jakichkolwiek turystów ani pielgrzymów. Trzeba się więc cieszyć, że w ogóle jest!




PS. "Wyrokiem Sądu Specjalnego Okręgu Warszawskiego zostali skazani na karę śmierci oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych:
1.Jan Żmirkowski, tokarz, za współpracę z Gestapo jako konfident;
2.Jan Łakiński, ul. Pługa 1/3, za współdziałanie z okupantem w prześladowaniu i tropieniu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego;
3.Bolesław Szostak, plut. służby śledczej, za wymuszanie okupu od obywateli polskich pochodzenia żydowskiego pod groźbą oddania w ręce władz niemieckich.
Wszystkie powyższe wyroki wykonane przez zastrzelenie.
Kierownictwo Walki Podziemnej” Źródło: „Biuletyn Informacyjny”, 30 marca 1944